Werniksowanie prac olejnych i akrylowych.

Werniksowanie prac olejnych i akrylowych. Czy i jak to robić?

To częsty dylemat dla wielu artystów. Na rynku jest wiele różnych werniksów i potencjalna możliwość zniszczenia pracy poprzez użycie niewłaściwego jest stresująca. Nie wszyscy są też przekonani, że werniks w ogóle jest potrzebny. Przeczytajcie poniższy tekst aby wyrobić sobie własne  zdanie.

Po co używany jest werniks?

Głównym powodem używania werniksu jest chęć „podciągnięcia” koloru. Szczególnie werniks błyszczący sprawia, że głębia kolorów zwiększa się. Jednak pierwotnym i najważniejszym zadaniem werniksu jest ochrona warstwy farby.  Udana praca będzie zapewne eksponowana i to długo. Codziennie będzie narażona na kontakt z kurzem, który osiada na powierzchni farby. Jeśli nie zabezpieczymy jej przed wpływem czynników zewnętrznych, kurz spenetruje wierzchnie warstwy powodując zmianę kolorów. Wtedy oczyszczenie pracy nie będzie możliwe bez ingerencji konserwatorskiej w wierzchnią warstwę farby.  Praca zawerniksowana jest łatwa do oczyszczenia. Wystarczy usunąć werniks wraz ze znajdującymi się na nim zanieczyszczeniami i położyć nową jego warstwę aby praca wyglądała jak nowa. W przypadku farb akrylowych efekt pogłębienia kolorów po nałożeniu werniksu jest wyraźniejszy.

Najważniejsze zagadnienia związane ze stosowaniem werniksów:

• Werniksy można z powodzeniem stosować do farb olejnych i akrylowych ponieważ warstwa farby jest stosunkowo gruba. Akwarele oraz gwasze nie powinny być werniksowane, ponieważ farba absorbuje część werniksu i niemożliwe jest potem zmycie go bez uszkodzenia warstwy farby.
• Pomimo tego, że werniks zwiększa głębię kolorów nie należy tego mylić z poprawianiem wyblakłych farb. Jeśli farby wraz ze schnięciem wyraźnie blakną być może powierzchnia, na którą zostały położone jest niewłaściwie przygotowana. Zbyt mało werniksu lub jego zła jakość mogą sprawić, że farba wsiąkając w płótno blakną.  Jeśli tak się stało można użyć Artists’ Painting Medium które dostarczy na powierzchnię farby oleju, który wsiąkł w płótno.  Lepiej nałożyć cienką warstwę dwukrotnie niż nałożyć zbyt grubą. Na przyszłość warto pomyśleć nad odpowiednio przygotowanymi powierzchniami, na przykład  Winsor & Newton canvas or board które mają odpowiedni stopień chłonności i problem blaknących farb w czasie ich użytkowania nie występuje.
• Zdarza się, że artyści nakładają werniks aby utrzymać nadaną pracy teksturę lub naruszone jej warstwy. Trzeba pamiętać, że usunięcie werniksu spowoduje uszkodzenie warstw, które „trzymał”. Werniks będzie więc spełniał swoją funkcję tylko częściowo. Warto pomyśleć o umieszczeniu takiej pracy za szkłem, które odizoluje ją od wpływu kurzu i czynników zewnętrznycch. I na przyszłość wyeliminować błędy, które doprowadziły do użycia werniksu jako spoiwa dla uszkodzonych warstw.
• Oprawienie pracy w ramę ze szkłem jest polecanym sposobem odizolowania jej od wpływu czynników zewnętrznych. Jednak ze względów estetycznych eksponowanie za szkłem prac wykonanych w technice olejnej czy akrylowej nie wypada najlepiej. Jeśli jednak decydujemy się na taką formę warto oprawić pracę według rysunku poniżej – pomiędzy powierzchnią pracy a szkłem należy zostawić wolną przestrzeń.

 

Przekrój pokazujący sposób oprawienia pracy za szkłem

 

Jaki werniks wybrać?

Do wyboru mamy wiele werniksów i często ich różnorodność powoduje problemy z wyborem tego właściwego. Oprócz tego ich charakterystyki zmieniają się wraz z postępem technologicznym.  Jednak artyści mają swoje przyzwyczajenia i bywają konserwatywni co sprawia, że niechętnie zmieniają używane przez siebie materiały tylko dlatego, że producent twierdzi, że są wykonane w lepszej technologii. Często kierują się efektem jaki do tej pory uzyskiwali lub tym, że używa ich ktoś mający autorytet, lub czyje prace ich inspirują.  Zobaczmy jakie rodzaje werniksów są dostępne i jakie są ich właściwości:

Ogólnie możemy je podzielić na : błyszczące, których wpływ na głębię kolorów jest największy lecz jednocześnie powierzchnia pracy jest połyskliwa i może niekorzystnie odbijać światło. Matowe nie odbijają światła jednak mogą spłaszczyć kolory.

• Werniks damarowy: to tradycyjny werniks dający silny połysk. Używany jest często jako medium, choć my w Winsor & Newton odradzamy to. Po dłuższym czasie od nałożenia wymaga silnego rozpuszczalnika do zmycia.  Ma żółtawy odcień.
• Artystyczny werniks błyszczący: To najpopularniejszy werniks. Daje silny połysk. Podobnie jak damarowy  jest dość trudno usuwalny.
• Konserwatorski werniks błyszczący to nowoczesny werniks o dużym połysku. Jest zupełnie bezbarwny i ma mniejszy od poprzednich połysk. Polecamy go jako najbardziej uniwersalny płynny werniks w naszej ofercie.
• Artystyczny werniks matowy: To także jeden z najnowocześniejszych produktów. Daje jednolite, matowe wykończenie. Może być mieszany z błyszczącymi werniksami (najlepiej z konserwatorskim) dla uzyskania pośrednich efektów. Polecamy wyjść od proporcji 50:50. W ten sposób uzyskuje się efekt satynowy.
• Oryginalny werniks artystyczny matowy: Oryginalny to znaczy oparty na tradycyjnej recepturze werniks, który należy rozgrzać prze użyciem.  Jest nieco mniej matowy niż poprzedni.
• Werniks woskowy: Oparty na pszczelim wosku werniks nakładany miękką ściereczką. To najbezpieczniejszy produkt ponieważ nie penetruje warstwy farby zupełnie. Tworzy jedynie cienką warstewkę na jej powierzchni. Przydaje się także w sytuacji gdy inny werniks matowy zostanie wchłonięty rzez źle zagruntowany podkład. Warstwa wosku pomoże poradzić sobie z pozostałościami po wchłoniętym werniksie. Jest bardziej matowy niż artystyczny matowy.
• Werniksy Artisan błyszczący, matowy i satynowy : To werniksy oparte o nieszkodliwe, bezwonne rozpuszczalniki, które łatwo stosować w niewielkich pracowniach czy w domu. Przeznaczone do linii farb wodorozcieńczalnych Artisan równie dobrze wypadną na zwykłych farbach olejnych. Błyszczący daje efekt zbliżony do konserwatorskiego błyszczącego. Mat jest głęboko matowy a satynowy jest nieco bardziej błyszczący niż przeciętnie satyna.
• Werniksy do artystycznych farb akrylowych linii AAC błyszczący, matowy i satynowy : Ich właściwości pozwalają na łatwe stosowanie i usuwanie z powierzchni farb akrylowych. Dają podobne wykończenia jak werniksy linii Artisan.
• Werniksy w aerozolach Błyszczący, matowy i satynowy : To bardzo poręczna w użyciu forma aplikacji werniksu.  Warstwy nakładane aerozolem mogą być znacznie cieńsze niż nałożone typowo pędzlem. W niektórych pracach użycie pędzla jest kłopotliwe i tam właśnie najlepiej sprawdzi się aerozol.

Jak nakładać werniks?

1. Zacznijmy od tego, że na wyschnięcie pracy umożliwiające nałożenie werniksu trzeba poczekać. Jeśli nałoży się go zbyt wcześnie może on związać się z farbą mieszając się z nią lub spękać na jej powierzchni kiedy podczas schnięcia zmienia się jej objętość. Obu tych przypadków chcielibyśmy jednakowo uniknąć.

2. Farby olejne, w tym rozcieńczane wodą Artisan schną minimum 6 miesięcy (przy stosunkowo cienkiej warstwie), alkidowe farby Griffin schną minimum 3miesiące a akryle potrzebują conajmniej tydzień do wyschnięcia. Użycie medium Liquin nie przyspiesza wysychania pracy i nie umożliwia wcześniejszego nałożenia werniksu.

3. Nowoczesne werniksy nie są tak podatne na zmiany wilgotności jak werniks damarowy ale nadal nie zaleca się werniksowania w wilgotnych pomieszczeniach.

4. Jest szczególnie ważne, by werniksowanie przebiegało w atmosferze wolnej od kurzu, pyłu i zanieczyszczeń. Nie chcielibyśmy aby z warstwą werniksu połączyły się zanieczyszczenia, przed którymi werniks ma chonić. Najlepiej zamknąć też okna i drzwi, by wiatr nie wniósł ich do pracowni.

5. Werniks przed użyciem należy starannie wymieszać. Szczególnie matowy.

6. Do nakładania werniksu dobrze nadaje się szeroki, miekki pędzel –  Monarch Glazing Brushbędzie doskonały.

7. Werniks warto przelać do szerszego naczynia i po zaczerpnięciu pędzlem  zetrzeć nadmiar na krawędzi. Unikniemy w ten sposób zachłapania pracy nadmiarem werniksu ściekającym z pędzla.

8. Praca powinna leżeć płasko lub pod niewielkim kątem. Ruchy pędzla powinny być płynne, w poziomie zaczynając od górnej krawędzi pracy. Nie należy nakładać więcej werniksu niż to konieczne do pokrycia pracy.

9. Pracę należy pozostawić do wyschnięcia na 24 godziny i ewentualnie nałożyć wtedy drugą warstwę jeśli to konieczne.

Pamiętaj, że werniksy są miękkie po nałożeniu. Nie należy niczym dotykać do schnącej powierzchni, bo może się przykleić lub odcisnąć ślad. To samo dotyczy dotykania palcami – zostaną ślady.